Έχουμε πρόταση πολιτισμού στην κοινωνία
Την Δευτέρα, 8 Μαΐου 2023, μετά από πρόσκληση της κ. Ελισάβετ Σατσόγλου, εκπαιδευτικού με καταγωγή από την Κωνσταντινούπολη, ο υποφαινόμενος έκανε μια παρουσίαση στο «Εκπαιδευτικό Δίκτυο Δράσης Κωνσταντινούπολη – Θεσσαλονίκη, πολίτες της Πόλης – Έλληνες της οικουμένης».
Στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα που συντονίζουν οι κυρίες Βίκυ Ιππέκη και Δέσποινα Μιχελάκη, εκ μέρους των Διευθύνσεων Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Δυτικής Θεσσαλονίκης, η κα Ελισάβετ Σατσόγλου, παρουσίασε το έργο της «Παραμύθια από την Πόλη, αφηγήσεις του πατέρα μου».
Στο πρόγραμμα που αφορά την άυλη πολιτιστική κληρονομιά της Πόλης, συμμετέχουν διαδικτυακά δεκάδες εκπαιδευτικοί απ’ όλη την Ελλάδα.
Παρακάτω δημοσιεύω την παρουσίαση μου στην συνεδρίαση του προγράμματος στις 8 Μαΐου.
Και από το βήμα αυτό εκφράζω τις θερμές ευχαριστίες μου, στην κ. Σατσόγλου, για την ευκαιρία που με έδωσε να συμμετάσχω στο πρόγραμμα του Δικτύου.
Γρηγόρης Κεσίσογλου
Έχουμε πρόταση πολιτισμού στην κοινωνία
Καλησπέρα σας
Ξεκινώντας να ευχαριστήσω την κυρία Ελισάβετ Σατσόγλου για την ευκαιρία που με έδωσε να συμμετάσχω στην διαδικτυακή μας συνάντηση.
Επίσης ευχαριστώ πολύ την κυρία Βίκυ Ιππέκη και την κυρία Δέσποινα Μιχελάκη, για την πρόσκληση τους.
Γεννήθηκα στην Κωνσταντινούπολη το 1961.
Μεγάλωσα στις γειτονιές της. Ήρθα στην Ελλάδα το 1980 μετά την αποφοίτηση μου από το Ζωγράφειο Λύκειο.
Σήμερα βρίσκομαι ενώπιον σας με την ιδιότητα του εκδότη της εφημερίδας «Ανατολή».
Στο ξεκίνημα να σας πω λίγα λόγια για την εφημερίδα. Η εκδοτική της ζωή ξεκίνησε πριν 34 χρόνια. Το όνομα της παραπέμπει στην ιστορική εφημερίδα ΑΝΑΤΟΛΗ που εξέδιδε ο Καππαδόκης λόγιος Ευαγγελινός Μισαηλίδης, στις αρχές του 20ου αιώνα.
Η αποστολή εκείνης της ΑΝΑΤΟΛΗΣ ήταν να ενημερώνει και να επιμορφώνει κυρίως τους τουρκόφωνους Ρωμηούς Ορθοδόξους της Καππαδοκίας.
Η δική μας «Ανατολή» ξεκίνησε την πορεία της, ως εφημερίδα της κοινότητας των Κωνσταντινουπολιτών. Και συνεχίζει μέχρι σήμερα έχοντας την αποστολή να ενημερώνει και να ευαισθητοποιεί για τα θέματα που αφορούν τις Ελληνορθόδοξες κοινότητες της καθ’ ημάς Ανατολής.
Μετά από τόσα χρόνια έκδοσης της εφημερίδας, είναι φορές που αναρωτιέμαι για την σκοπιμότητα της συνέχισης, θα έλεγα μιας δονκιχωτικής προσπάθειας, εάν σκεφτούμε ότι στα χρόνια που πέρασαν η κοινότητα των Κωνσταντινουπολιτών έχει συρρικνωθεί περαιτέρω. Και αυτό σημαίνει την συρρίκνωση και του αναγνωστικού μας κοινού.
Με όσα θα σας πω στη συνέχεια θα προσπαθήσω να εξηγήσω πως συνδέεται η έκδοση της εφημερίδας με τα βιώματα μου από την Πόλη.
Η κυρία Σατσόγλου με πρότεινε να σας μιλήσω για την Πόλη των παιδικών μου χρόνων.
Η οικογένεια μου ήταν αυτό που θα λέγαμε μια μεσοαστική οικογένεια. Όμως αυτή η κατάταξη δεν έχει να κάνει με το εισόδημα, αλλά με τον τρόπο ζωής.
Στην Πόλη το μεγαλύτερο ποσοστό των Ρωμηών, ανεξάρτητα από την οικονομική τους κατάσταση, είχαν έναν κοινό τρόπο ζωής.
Συνήθως εργαζόταν ο πατέρας, ενώ η μητέρα ασχολείτο με τα οικιακά. Τα παιδιά κατά κανόνα πήγαιναν στα κοινοτικά σχολεία. Ο εκκλησιασμός τις Κυριακές στην κοινοτική εκκλησία ήταν και μια κοινωνική συνάντηση. Ο παραθερισμός τα καλοκαίρια στα Πριγκηπόννησα ή στον Βόσπορο, ήταν κοινός τόπος. Η ζωή κυλούσε γύρω από τους κοινοτικούς θεσμούς, όπως ο μορφωτικός σύλλογος της κοινότητας, η δράση στην φιλόπτωχο κυριών, ο αθλητισμός στους δύο ιστορικούς μας συλλόγους, Πέρα και Ταταύλα.
Βέβαια υπήρχε και μια μερίδα της κοινωνίας των Ρωμηών, που οικονομικά δεν τα έβγαζε πέρα. Οι γονείς δεν μπορούσαν να πληρώσουν τα δίδακτρα των παιδιών τους στα ομογενειακά σχολεία. Η σύζυγος εργαζόταν για να συμπληρώσει το οικογενειακό εισόδημα. Και ο παραθερισμός ήταν όνειρο θερινής νυκτός.
Παρά ταύτα σχεδόν όλοι οι Πολίτες είχαμε κάποια κοινά, που γεφύρωναν την κοινωνική διαστρωμάτωση. Και ήταν αυτά τα στοιχεία που διαμόρφωναν την ταυτότητα μας, και αυτό που θα λέγαμε πολιτισμός της Πολίτικης Ρωμηοσύνης.
Στα κοινά στοιχεία, ως πρώτο θα αναφέρω την σχέση του Ελληνορθόδοξου της Πόλης με την Εκκλησία. Κατά την γνώμη μου η σχέση αυτή βασίζεται στο γεγονός ότι η Κωνσταντινούπολη είναι η έδρα του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Ο Πολίτης ένοιωθε και νοιώθει υπερηφάνεια, που στην γενέτειρα του βρίσκεται αυτός ο ιστορικός οικουμενικός θεσμός.
Να σημειωθεί ότι πολλοί Ρωμηοί με κάποιο τρόπο συνδέονταν στην καθημερινότητα τους με το Πατριαρχείο και την Εκκλησία. Αρκεί να σκεφτούμε ότι πολλά παιδιά από μικρή ηλικία πήγαιναν στα αναλόγια των εκκλησιών και μάθαιναν βυζαντινή μουσική.
Αλλά θέλω να υπογραμμίσω ότι αυτή η σχέση με την Εκκλησία και τα Θεία, δεν είχε στοιχεία θρησκοληψίας.
Ο Πολίτης συνδεόταν με τις εκκλησίες και τα αγιάσματα του, μέσα από ένα πλέγμα παραδόσεων και ιστοριών. Για παράδειγμα οι Ζωγραφειώτες παραδοσιακά εκκλησιάζονται στην Δ’ στάση των Χαιρετισμών, στην Παναγία Βλαχερνών. Εκεί όπου για πρώτη φορά εψάλλει το κοντάκιο «Τη Υπερμάχω Στρατηγώ».
Ένα άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα, είναι οι Πριγκηπιανοί, που μετά την γέννα, τούς έταζαν στον Άγιο Γεώργιο Κουδουνά, ένα μοναστήρι του νησιού, με ιστορία από τον 10ο αιώνα. Οι Πριγκηπιανοί αυτοί κυκλοφορούσαν με ένα κουδουνάκι στο πέτο, μέχρι την ενηλικίωση τους.
Είναι πάρα πολλά τα παραδείγματα, όπου η πίστη, οι πρακτικές λατρείας, οι παραδόσεις, τα έθιμα συνδέονται με την Ιστορία. Για τον Πολίτη η ιστορία του Βυζαντίου, ήταν καθημερινό βίωμα, μέσα από την επαφή του με ιστορικούς χώρους. Για παράδειγμα οι μαθητές της Μεγάλης του Γένους Σχολής, γνώριζαν και γνωρίζουν ότι το εκπαιδευτικό ίδρυμα που σπουδάζουν έχει μια προϊστορία που πάει μέχρι τα χρόνια της Άλωσης.
Θα σταθώ λίγο ακόμα στο θέμα της Παιδείας. Όσοι έχετε ταξιδέψει στην Πόλη ίσως θα έχετε δει από κοντά τα μεγάλα εκπαιδευτήρια μας. Εκτός της Μεγάλης Σχολής, το Ζάππειο Παρθεναγωγείο, το Ζωγράφειο Λύκειο, το Κεντρικό, το Ιωακείμειο, τη Μαράσλειο και άλλα πολλά. Σε αυτά τα σχολεία σπούδασαν γενιές και γενιές παιδιών της ομογένειας. Σε αρκετά από αυτά οι παιδαγωγικοί μέθοδοι, για τα σημερινά δεδομένα ήταν ξεπερασμένοι. Όμως παρείχαν υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης, το οποίο δεν είχε να ζηλέψει τίποτα από τα ξενόγλωσσα ιδιωτικά σχολεία της Πόλης. Γι’ αυτό πολλοί απόφοιτοι των σχολείων μας συνέχιζαν χωρίς δυσκολία τις ανώτατες σπουδές τους στα πανεπιστήμια της χώρας και του εξωτερικού.
Αλλά θέλω να αναφερθώ και στους Δασκάλους μας. Οι οποίοι υπό πολύ αντίξοες συνθήκες, έχοντας διαρκώς πάνω τους την σκιά της δίωξης για «αντιτουρκική δράση», μας έμαθαν ότι είμαστε Ρωμηοί, με ελληνική καταγωγή, μας έμαθαν αξίες ζωής και έπλασαν την ταυτότητα μας. Τους οφείλουμε πολλά.
Η Πόλη είναι ο τόπος όπου επέζησε το πατροπαράδοτο κοινοτικό σύστημα, του οποίου η προϊστορία πάει πολύ πίσω. Όπως ήδη ανέφερα η ζωή μας ήταν οργανωμένη γύρω από την κοινότητα. Η δύναμη της κοινότητας ήταν η εθελοντική προσφορά εργασίας των μελών της. Η οικονομική της ευρωστία προερχόταν από τις δωρεές των Ρωμηών. Αυτό το πνεύμα μετέφεραν και στην Ελλάδα οι εκπατρισμένοι Κωνσταντινουπολίτες. Με δωρεές και τον εθελοντισμό έκτισαν στην Αθήνα, πολιτιστικό κέντρο, γηροκομείο αλλά και κλειστό γυμναστήριο.
Να πω και δυο λόγια για την Πολίτικη οικογένεια. Όσοι έχετε δει την ταινία Πολίτικη Κουζίνα, θα θυμάστε τις σκηνές με τα οικογενειακά τραπέζια. Τέτοια οικογενειακά τραπέζια, τα οποία δεν ήταν κοινωνική υποχρέωση, αλλά μια ανάγκη να ανανεωθούν και να ενισχυθούν οι δεσμοί της οικογένειας, κουβαλάμε στην μνήμη μας οι περισσότεροι Πολίτες.
Θα περιοριστώ σε αυτά για να μην καταχραστώ τον χρόνο σας.
Όλη αυτή η παρακαταθήκη αποτελεί την κινητήρια δύναμη για να συνεχίσω να εκδίδω την «Ανατολή» που είναι η φωνή της Πολίτικης κοινότητας και του Ελληνισμού της καθ’ ημάς Ανατολής.
Θα τελειώσω με το εξής. Η Πόλη με την ιστορία της, είναι η μήτρα του νεότερου Ελληνισμού. Ο πολιτισμικός πλούτος και οι αξίες που διαμορφώθηκαν μέσα από την μακραίωνη παρουσία μας στην Πόλη, αποτελούν μια πρόταση πολιτισμού για την κοινωνία μας. Η εκπαιδευτική κοινότητα και κυρίως οι εκπαιδευτικοί, μπορεί να αποτελέσουν έναν καλό αγωγό για να μεταφερθούν τα στοιχεία αυτού του πολιτισμού στις νεότερες γενιές.
Σας ευχαριστώ που με παρακολουθήσατε.
